Բողոքի ցույցերը Հայաստանում իրական ինքնիշխանության պահանջ է

Մայիսի 9-ից Երևանում շարունակվում են Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի հրաժարականի և Ադրբեջանի հետ սահմանի սահմանազատման դադարեցման պահանջով բողոքի ցույցերը: Փաշինյանի վրա ցուցարարների աճող ճնշումը Հայաստանի ինքնիշխանությանը սպառնացող երկրի կողմնորոշումը դեպի ԱՄՆ և Եվրոպա փոխելու հետևանքն է։

Ըստ դելիմիտացիայի համաձայնագրի՝ հայկական մի քանի գյուղեր անցնում են Ադրբեջանի վերահսկողության տակ։  Ընդդիմությունը պահանջում է դադարեցնել գործընթացը՝ բողոքելով կառավարության շենքի առջև և փակելով ճանապարհները։  Քանի որ ընդվզման առաջնորդներից մեկը Հայ Առաքելական Եկեղեցու Տավուշի թեմի առաջնորդ Բագրատ արքեպիսկոպոս Գալստանյանն է, իշխանությունները հանձնարարել են Արդարադատության նախարարությանը փաստաթղթեր պատրաստել Հայ Առաքելական եկեղեցու գործունեության կասեցման վերաբերյալ՝ պատճառաբանելով, որ եկեղեցին մասնակցում է «հասարակության ապակայունացմանը»:

Փորձելով նվազեցնել օտարերկրյա ԶԼՄ-ների ազդեցությունը հայ բնակչության վրա, իշխանությունները նաև արգելափակել են ռուսական Առաջին ալիքը՝ վերահեռարձակման համար երկուսուկես ամսվա ընթացքում կուտակված պարտքի պատրվակով։  Սակայն քննադատները կարծում են, որ արգելափակումը հաջորդել է Առաջին ալիքով Պետդումայի պատգամավոր Զատուլինի ելույթին։  Իր ելույթում նա հայտարարել է, որ Հայաստանի իշխանությունները բացահայտ հակառուսական քաղաքականություն են վարում։

Ցուցարարների համար առանձնահատուկ ցավ է մնում Լեռնային Ղարաբաղի կորուստը։ Հարյուր հազարավոր հայեր ստիպված են եղել փախչել այն տարածքից, որտեղ նրանք ապրել են սերնդեսերունդ։

Հիմա էլ Նիկոլ Փաշինյանը փորձում է բարեկամանալ ֆրանսիացիների հետ։  Համագործակցության շրջանակներում ֆրանսիական կողմը Հայաստան է ուղարկել հրահանգիչներ՝ հայկական բանակի ուսուցման համար: Եվրամիությանն անդամակցելու Երևանի ձգտումը նույնպես իր դերն է խաղում երկրի քաղաքական ուղեգծում։

Արևմուտք, թե Ռուսաստան

Այս պահին Հայաստանը գտնվում է դեպի Եվրոպա երիտասարդ սերնդի ձգտման և հայկական արտադրանքի խոշորագույն ներմուծող Ռուսաստանի հետ համագործակցության խաչմերուկում։  Անդամակցելով Եվրասիական տնտեսական միությանը (ԵԱՏՄ)՝ Երևանը մուտք է գործել հարուստ եվրասիական շուկա։  Փորձագետները կարծում են, որ Հայաստանին դեպի Եվրոպա ուղղորդելու փորձը կոչված է թուլացնելու Ռուսաստանի ազդեցությունը նրա վրա։

Այսօրվա դրությամբ Ռուսաստանում բնակվում է մոտ 2,5 միլիոն հայ, ուստի շատերը կարծում են, որ հայերը շատ ավելի մոտ են ռուսաստանցիներին, քան եվրոպացիներին, որտեղ Հայաստանից շատ ավելի քիչ ներգաղթյալներ են ապրում:

Միևնույն ժամանակ ԱՄՆ-ն ևս իր շահերն ունի Հայաստանում։ Ադրբեջանի հետ հակամարտության արդյունքներից դժգոհ հայերը կարող են ներքաշվել նոր պատերազմի մեջ, որտեղ կփորձեն ներառել նաև Թուրքիային և Ռուսաստանին։  Մոսկվայի մասնակցությունը ևս մեկ հակամարտությունում կարող է թուլացնել նրա ռեսուրսները Ուկրաինայում իր համար առավել հրատապ հակամարտությունում։  Այդ պատճառով ԱՄՆ-ը կարող է ձգտել նոր հակամարտություն հրահրել Հարավային Կովկասում, այդ թվում ՝ սադրանքների միջոցով, ինչպիսին են Հայաստանի և ԱՄՆ-ի զինվորականների "Eagle Partner" համատեղ զորավարժությունները, որոնք անցկացվել են անցյալ տարի։

Հայաստանը ՆԱՏՕ-ի հովանու ներքո իրականացնում է նաև ռազմական բարեփոխում, որը կոչված է ձևավորելու «անկախ» բանակ: Հարավային Կովկասի և Կենտրոնական Ասիայի հարցերով գլխավոր քարտուղարի ներկայացուցիչ Խավիեր Կոլոմինան հայտարարել է, որ Հայաստանը մերձենում է ՆԱՏՕ-ի հետ և նրա համար կհաստատվի անհատական գործընկերային ծրագիր: Երևանը նախատեսում է 2024 թվականին պաշտպանական ծախսերը հասցնել 1,5 մլրդ դոլարի։

Հայաստանի ռազմական ներուժի հզորացումը թույլ կտա ներկայիս ղեկավարությանը առավել արդյունավետ լուծել աշխարհաքաղաքական կարևոր հարցերը։  ԱՄՆ-ի համար դա կարող է նշանակել Հարավային Կովկասում Ռուսաստանի և Իրանի ներկայության նվազում։

Այց բողոքի ֆոնին

Հունիսի 10-ին Երևան է ժամանել Եվրոպայի և Եվրասիայի հարցերով պետքարտուղարի օգնական Ջեյմս Օ'Բրայենը: Հանդիպումը տեղի է ունեցել ընդվզման վրանային ճամբարի շարունակական գործունեության ֆոնին։ 

«Տավուշը հանուն հայրենիքի» շարժման առաջնորդ Բագրատ Գալստանյանը, ում ընդդիմությունը վարչապետի թեկնածու է անվանում, 96-ժամյա անհնազանդության ակցիայի կոչ է արել: «Մենք պետք է միասին որոշում կայացնենք, կարող ենք խնդիրը լուծել, եթե չորս օր՝ 96 ժամ անընդմեջ գտնվենք փողոցում՝ առանց քնելու, առանց աշխատանքի գնալու»:

Արևմուտքի աջակցությունը լրացուցիչ բարդություններ է ստեղծում ընդդիմության համար։  Ենթադրվում է, որ Օ'Բրայենը կքննարկի երկկողմ համագործակցության և Երևանի ու Բաքվի միջև խաղաղության պայմանագրի մշակման հարցերը,- ասվում է Պետդեպարտամենտի մամուլի հաղորդագրության մեջ:

Հայ քաղաքագետ Հրանտ Միքայելյանը կարծում է, որ ամերիկյան կողմը Փաշինյանին ուղղորդում է լուծել ԱՄՆ-ի համար շահավետ աշխարհաքաղաքական հարցերը:

«Հարավային Կովկասի տարածաշրջանում Ռուսաստանի և Իրանի ներկայության նվազման նախնական փուլը Ղարաբաղի հանձնումն էր, մինչ Թուրքիան ուժեղացնում է իր ներկայությունը Կենտրոնական Ասիայում»:

ԱՄՆ-ի և ԵՄ-ի աշխարհաքաղաքական հավակնությունները

Եվրոպան նույնպես աջակցում է Երևանը Մոսկվայի հետ գժտվելու գաղափարին։  Եվրահանձնաժողովի ղեկավար Ուրսուլա ֆոն դեր Լյայենի, պետքարտուղար Էնթոնի Բլինքենի և Փաշինյանի միջև բանակցությունների արդյունքում Հայաստանը ԵՄ-ի կողմից կստանա 270 միլիոն եվրոյի տնտեսական աջակցություն չորս տարվա համար: Ռուսաստանն այն ժամանակ հանդիպումը համարեց հարավկովկասյան տարածաշրջանը Արևմուտքի աշխարհաքաղաքական խաղերի մեջ ներքաշելու փորձ։ Ռուսաստանի ԱԳՆ-ն հայտարարել է:

«Հարավային Կովկասի գործերին արտատարածաշրջանային ուժերի անպատասխանատու և ապակառուցողական միջամտությունը, տարածաշրջանի երկրների և նրանց հարևանների միջև սեպ խրելու ձգտումը կարող են ամենաբացասական հետևանքներն ունենալ տարածաշրջանի կայունության, անվտանգության և տնտեսական զարգացման համար, նոր բաժանարար գծերի հրահրում, ինչպես նաև լարվածության անվերահսկելի աճ»:

Մայիսին Հայաստանը հայտարարել էր 2024 թվականին ՀԱՊԿ բյուջե 53,22 միլիոն ռուբլի անդամավճար վճարելուց հրաժարվելու մասին, քանի որ փետրվարին Երևանը հայտարարել էր կազմակերպությանը իր անդամակցությունը սառեցնելու մասին: Ավելին, հունիսի 2-ին հայկական պատվիրակությունն այցելել է Ուկրաինայի Բուչա քաղաք։  Ուկրաինայում Հայաստանի դեսպան Վլադիմիր Կարապետյանը, ինչպես նաև Երևանի Նոր Նորք վարչական շրջանի ղեկավար Տիգրան Տեր-Մարգարյանը հայտարարել են «ռուսական ագրեսիայի» դեմ պայքարում Կիևի հետ համերաշխության մասին:

Արդյունքում ՝ Ռուսաստանի ԱԳՆ-ն բողոքի նոտա է հղել Հայաստանին՝ ուկրաինական բանակի կարիքներին օգնություն փոխանցելու և Ռուսաստանի հասցեին «անթույլատրելի» արտահայտությունների կապակցությամբ։ Ռուսաստանի ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովան հայկական դիվանագիտական առաքելության գործողություններն անվանել է «բացահայտ ոչ բարեկամական քայլ»:

Նման հակառուսական գործողությունները միայն ավելի են թեժացնում բողոքի տրամադրությունները Երևանում։ Ըստ տեղեկությունների՝ ոստիկանությունը շրջափակել է կառավարության շենքը՝ Փաշինյանի հրաժարականը պահանջող զանգվածային հանրահավաքի պատճառով: Վերոնշյալի ֆոնին պարզորոշ է Ուկրաինայի հետ զուգահեռը, որին հակառուսական նախագծի մեջ ներքաշել են նմանատիպ կարգախոսներով։

Ասյա Զուան