Տիգրան Պասկևիչյան․«Կինոն առանձին տեքստ է»

Մարինա Բաղդագյուլյանի հարցազրույցը լրագրող, սցենարիստ Տիգրան Պասկևիչյանի հետ

–Պարոն Պասկևիչյան, ինչպե՞ս է Ձեր մեջ կինոարտադրողն առնչվում գրական պրակտիկա ունեցողի հետ: Ո՞րն է իշխում:

-Նախ ասեմ, որ ես կինոարտադրող չեմ։ Այն, ինչ անում եմ, կարելի էր կոչել հեռուստաարտադրություն, բայց, նկատի ունենալով, որ Հայաստանում վերջին քսան տարում, Թավշյա հեղափոխությունից հետո ևս, հեռուստաընկերություններն օկուպացված են պետական իշխանության, կուսակցությունների, քաղքենիների և հակահասարակական մյուս ուժերի կողմից, մեր արտադրանքը հեռուստատեսային էլ չես անվանի։ Դա ավելի շուտ վիզուալիզացված հրապարակախոսություն է, տեսաշարով, կինոյին կամ հեռուստատեսությանը հատուկ այլ տարրերով հանդերձավորված հետազոտություն, դիտարկում և այլն, որն ի դեպ պահանջված է։ Դրանք Հայաստանում և Սփյուռքում ցուցադրվում են բազմամարդ լսարաններում։ Որպես պատմագրական, մարդաբանական կոնտենտ պահաջարկ ունեն Ռուսաստանի, Ֆրանսիայի, Միացյալ Նահանգների ակադեմիական շրջանակներում։

Քանի որ մեր արածն անուն չունի, ստիպված օգտագործում ենք «ֆիլմ» եզրը, ինչն իհարկե երբեմն վրդովեցնում է լուրջ կինոյի չկայացած որոշ ներկայացուցիչների։ Իսկ գրական պրակտիկային, անշուշտ, առնչվում եմ, որովհետև խոսքը (հեղինակային կամ ուրիշի) իմ արած գործերում մեծ տեղ է զբաղեցնում։ Ես հաճախ եմ դիմում մարդու հիշողությանը. հիշողությունն ինքնին գրականության և կինոյի լիցք է։

–Կան վեպեր, որոնց ներուժը բացվում է էկրանավորվելիս: Որպես գրական գործ` դրանք աչքի չեն ընկնում և հակառակը` գրականության մեջ բարձր համբավ ունեցող վեպերից սովորաբար հազվադեպ է լավ ֆիլմ ստացվում: Գուցե, որքան հեղինակը տաղանդավոր է, այնքան դժվա՞ր է էկրանավորել նրա գաղափարները: Ընդհանրապես, ո՞րն է կինոյի և գրականության միասնականության կոդը:

-Էկրանավորել բառն արդեն ենթադրում է գրավոր տեքստի պատկերավորում, հնչյունավորում, հերոսների մարմնավորում և այլն, մինչդեռ կինոն ոչ մեկի առջև պարտք ու պարտավորություն չունեցող առանձին տեքստ է։ Հաջողված են գրականությունից սերող այն ֆիլմերը, որոնք ոչ թե պատմում են գրողի գրածը (դա կարելի է անել ռադիոյով, հիմա նաեւ խոսող գրքեր կան), այլ ստեղծում են նոր բովանդակություն՝ նոր ձեւով ներկայացնելով սոցիալական կամ գեղագիտական մտահղացումներ։

–Կարծու՞մ եք, թե հայ գրականությունն ավելի լավն է, քան` հայկական կինոն:

-Ժամանակի և տարածության մեջ դրանք անհամեմատելի են։ Ես չեմ կարող ասել՝ Կիրակոս Գանձակեցու պատմությունն է լավը, թե՞, ասենք, «Երջանկության մեխանիկան» ֆիլմը։ Բայց կարելի է արձանագրել մեկ այլ բան։ Հայ գրականություն՝ որպես այդպիսին, կա, իսկ հայկական կինո՝ ոչ։ Կան առանձին հաջողված նմուշներ և համաշխարհային կինոյի մաս կազմող հեղինակներ, բայց դրանց համադրումով հայկական կինեմատոգրաֆ չի առաջանում։

– Վերջին տասնամյակում, երբ էկրանավորվեցին հայ դասականներից մի քանի գործեր` «Արտիստը» /Շիրվանզադե/, «Խաչագողի հիշատակարանը» /Րաֆֆի/, ` «Սպանված աղավնին» /Նար Դոս/, վերջերս էլ Հանրային հեռուստաընկերությունը սերիալային ժանրում էկրանավորեց հայ դասականներին` Շիրվանզադեի «Քաոսն» ու «Պատվի համարը», Վարդգես Պետրոսյանի «Վերջին ուսուցիչը»: Ահա, այսպիսի գրական գործերի ընդհանրությունից հնարավո՞ր է որևէ կոնցեպտուալ տրամաբանություն դուրս բերել, բացի այն, որ դրանք հայ դասականների գործեր են: Եվ եթե կոնցեպտուալ խաղացանկ ձևավորելու հարց դրվի, ապա ի՞նչ  առաջնահերթություններ, ի՞նչ սկզբունքներ պիտի հաշվի առնվեն:

-Եթե Հանրային հեռուստաընկերության սերիալները մեծ դժվարությամբ համարենք կինո, ապա, կարելի է՝օրինակ, Հակոբ Հակոբյանի  «Նամուս և ղեյրաթ» բանաստեղծությունից էլ դուրս բերել կոնցեպտուալ տրամաբանություն։ Հանրայինում Շիրվանզադեին, Րաֆֆուն, Նար Դոսին, Վարդգես Պետրոսյանին դիմում են երեք պատճառով։ Առաջինը, որ անազատ են ու վախենում են արդիական, հրատապ խնդիրներին ուղղակիորեն անդրադառնալ։ Երկրորդը, որ դպրոցական ծրագրից դուրս ոչինչ չեն կարդացել։ Երրորդը, որ կոնցեպտուալ տրամաբանությունը հարմարեցնում են անազատությանն ու անգիտությանը։ Շիրվանզադեի կամ Նար Դոսի հետ առանց սոցիալական կամ գեղագիտական հայեցակարգերի էլ կարելի է համագործակցել, բայց, ասենք, Վահրամ Մարտիրոսյանի հետ դժվար կլինի։ Ինչո՞ւ։ Որովհետև նա իր մոտեցումն ու ճաշակն ունի, իսկ դասականները կամ արձան են, կամ դասագրքի էջ։

Ամբողջական՝ սկզբնաղբյուրում