Աշոտ Սարգսյան. Խնդիրը միայն եկեղեցին չէ

Եկեղեցու դեմ վարչապետ Ն. Փաշինյանը «խաչակրաց արշավանք» սկսեց իր կարծիքով ամենահզոր «հաղթաթղթի» հրապարակմամբ՝ կաթողիկոսը խախտել է կուսակրոնության ուխտը։

Դիտարկենք խնդիրը մի քանի հարթություններում։

1. Բարոյական-մարդկային-տղամարդկային հարթության վրա.
Քո ի՞նչ գործն է։
Անգամ սովետական միլիցիայի լեյտենանտը բարոյական չէր համարում «մտնել ուրիշի մատի ու մատանու արանքը» («Մենք ենք, մեր սարերը»)։ Դու, վարչապետ տեղով, ո՞ւր ես մտնում։ 
Ասում է՝ դա իմ գործն է ոչ որպես վարչապետ, այլ որպես Հայ Առաքելական եկեղեցու հեղինակությանը  նախանձախնդիր հետեւորդ, սրբակրոն, մտահոգ հավատացյալ։

2. Սրբակրոնության ու նախանձախնդրության հարթության վրա.
Պատկերացրեք սրբակրոն նախանձախնդիր հավատացյալ, ուսերին էլ հրեշտակի սպիտակ թեւեր ավելացրած, գնում է որեւէ եկեղեցի պատարագի, ու նրան ուղեկցում են  բազմանդամ թիկնազորը եւ ոստիկանական ջոկատներ։ Եւ ոչ միայն.  նույն պատարագին պարտադիր գալիս են մասնակցելու երկրի բարձրագույն պետական պաշտոնյաների ողջ սվիտան։ Ոմանք, երեւի, կյանքում առաջին անգամ։
Այսինքն՝ նա գործում է որպես վարչապետ։ Այլ խոսքով՝ եկեղեցուն ներկայացրած իր պահանջներով, գործողություններով ու նախաձեռնություններով միջամտում է պետությունից անջատ հոգեւոր իշխանության ներքին գործերին՝ կոպտորեն խախտելով երկրի Սահմանադրությունը եւ օրենքները։
Համեմեմատության համար ասենք. սրբակրոն, նախանձախնդիր հավատացյալի փոխարեն ի՞նչ կաներ իր պետության հեղինակությանը նախանձախնդիր ու մտահոգ քաղաքացին՝ օրինախախտում տեսնելով։ Հարգելով նույն այդ պետությունը եւ պետական իշխանությունը որպես այդպիսին, կդիմեր նրա պատկան մարմիններին։ Օրինակ՝  վերջերս երկրի դատախազին նման ծանրակշիռ մի դիմում  ներկայացրին իրավապաշտպաններ, հասարակական եւ քաղաքական կազմակերպություններ, լրագրողներ՝ «Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցու եւ Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիների  սահմանադրական իրավունքների եւ ժողովրդավարական ազատությունների դեմ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի կատարած հանցավոր գործողությունների մասին» վերնագրով»: Եկեղեցին էլ հոգեւոր իշխանություն է, համապատասխան կառույցներով, եւ այն էլ՝ 1700 տարվա, սահմանադրորեն գործում է պետությունից անջատ, ունի իր պատկան մարմինները՝ իրեն վերաբերող ամեն տեսակ հարցեր քննելու ու որոշումներ կայացնելու համար։ Ուրեմն՝ այդ եկեղեցու սրբակրոն ու նախանձախնդիր հավատացյալը, որ, ենթադրաբար, առաջին հերթին հարգանք պետք է ունենար այդ կառույցի նկատմամբ, ի՞նչ պետք է աներ, նրանում կարգի խախտում տեսնելով։ Պետք է նույն կերպ դիմեր հոգեւոր իշխանության պատկան մարմիններին։ Ոչ թե ապօրինի ու ամոթալի միջոցներով «կոմպրոմատ» հավաքեր հոգեւորականների վրա ու հարայ-հրոցով  ու փողոցային բառապաշարով պատերազմ հայտարարեր նրան։

3. Սահմանադրության եւ օրենքների հարթության վրա.
Սահմանադրության եւ օրենքների պահպանումը ինքնանպատակ չէ. դրանով ապահովվում է հասարակության համակեցությունը, նրա յուրաքանչյուր անդամի իրավունքները եւ անվտանգությունը։ 
Ամենաուռճացված ձեւով հաշվեք հոգեւորականի կողմից կուսակրոնության խախտման վնասը հասարակական համակեցությանը ու նրա յուրաքանչյուր անդամի անվտանգությանը։ Եթե անգամ ինչ-որ ռացիոնալ «թիվ» ստացաք՝ բազմապատկեք ձեր ստացած պայմանական «թիվը» հարյուրով, հազարով։ Երկրի ղեկավարի կողմից:

Սահմանադրության եւ օրենքների խախտումները նույն հասարակության համար 100.000 անգամ դրանից ավելի վնասակար ու վտանգավոր են։ Ոչ թե վտանգավոր են, այլ՝ կործանարար։ Հայտնի խոսք կա՝ «վատ օրինակը վարակիչ է»։ Երբ Սահմանադրությունը եւ օրենքները անսեթեւեթ խախտելու օրինակ է տալիս երկրի ղեկավարը՝ այն տասնապատիկ ավելի վարակիչ է։ Ի՞նչ է լինում դրա հետեւանքը։ Դա ընկալվում է որպես օրենքները, ենթաօրենսդրական ակտերը եւ այլ սահմանափակումները խախտելու թույլտվություն, ոմանց համար՝ խրախուսանք։ Իսկ դա ծնում է մի երեւույթ, որ կոչվում է ԱՆԻՇԽԱՆՈՒԹՅՈՒՆ, ԱՆԱՐԽԻԱ՝  ցանկացած պետականության քայքայման, ոչնչացման միջավայր ու ստույգ ճանապարհ։

Իշխանության՝ օրենքի դաշտում ակնհայտ հակասահմանադրական, վարվեցողության դաշտում՝ ակնհայտ անհարգալից ու վիրավորական այս գործելակերպը եկեղեցու ներսում դասային արժանապատվության եւ համերաշխության հիմքով համարժեք կոշտ ու միասնական հակազդեցություն չառաջացրեց, իսկ մի քանի «սրբազանների» վերջին դիրքորոշումները եւ գործողությունները պարզապես անբացատրելի են։ Այս ընթացքը կարող է հասցնել 1700-ամյա Հայ Առաքելական եկեղեցու քայքայմանը։

Սակայն խնդիրը Ն. Փաշինյանի համար եկեղեցին չէ, ոչ էլ կաթողիկոսը։
Խնդիրը սեփական իշխանությունը պահելն է՝ միջոցների մեջ խտրություն չդնելով։ Դրա դիմաց մի անգամ վճարվել է հազարավոր զոհերով եւ Արցախի ամբողջական կորստյամբ։ Այս անգամ եկեղեցին կլինի յուրատեսակ «կանխավճար» նախընտրական շրջանում, իսկ հաջողության դեպքում ամբողջական վճարը կարող է լինել Հայաստանի անկախ պետականության փաստական կորուստը։ Սա իրական վտանգ է, եթե հակասահմանադրական այս ընթացքի առջեւ պատնեշ չդրվի քաղաքացիական ողջ հասարակության, հասարակական, քաղաքական, գիտական, մշակութային եւ այլ կազմակերպությունների, ողջ ժողովրդի կողմից։

Արտաքին վտանգները հեշտ ճանաչելի են, ու դրանց դեմ համաժողովրդական միասնական պայքարը կազմակերպելը ավելի դյուրին։ Ներքին վտանգները ավելի դժվար տեսանելի են։ Մինչդեռ պատմության մեջ պետություններ են ոչնչացել, ազգեր կործանվել ոչ այնքան արտաքին, որքան ներքին վտանգների առարկայացմամբ։

Այսօր ապրողներիս մի մասը 1990-ականների քաղաքական հրաշքը գործած՝ Արցախն ազատագրած, անկախություն բերած եւ պետականություն կերտած փառապանծ սերունդն է, մյուս մասը՝ նրանց արժանավոր զավակները։ Եթե չունենանք այգակործան ներքին այս վտանգի գիտակցումը եւ չկարողանանք դրա դեմ ապահովել համաժողովրդական միասնական դիմադրություն, հետեւանքների համար անհատապես պատասխանատու ենք լինելու յուրաքանչյուրս։
Մենք իրավունք չունենք ամոթով մնալու պատմության առջեւ։

Աշոտ Սարգսյան