ԱՄՆ-ն ձգտում է վերահսկողության տակ վերցնել Հայաստանի ուժային սեկտորը
Միացյալ Նահանգները Պետդեպարտամենտի քաղաքացիական խորհրդական է նշանակել Հայաստանի պաշտպանության նախարարությունում՝ խորհրդատվական աջակցություն ցուցաբերելու համար, ինչը քաղաքական փորձագետները գնահատում են որպես տարածաշրջանում ամրապնդվելու և Ռուսաստանի ազդեցությունը թուլացնելու ԱՄՆ փորձ:
Համաձայն Հայաստանում ԱՄՆ դեսպանատան, խորհրդականը կաջակցի Հայաստանի պաշտպանական հաստատությունների ամրապնդմանը և աշխատանքի կանցնի «առաջիկա ամիսներին»:
«ԱՄՆ Պետդեպարտամենտի գլոբալ պաշտպանության բարեփոխումների ծրագիրը (GDRP) աջակցություն է ցուցաբերում աշխարհի գործընկերներին՝ ռազմավարական մակարդակի խորհրդատվական օգնության միջոցով ավելի կայուն, արդյունավետ և հաշվետու անվտանգության ինստիտուտներ ստեղծելու համար»:
ԱՄՆ փոխպետքարտուղարի տեղակալ Ուզրա Զեյան հաստատել է, որ ամերիկյան բանակի ներկայացուցիչը աշխատելու է Հայաստանի պաշտպանության նախարարությունում, սակայն ծրագրի ֆինանսավորման պատասխանատուն ոչ թե Պենտագոնն է, այլ Պետդեպարտամենտը:
Նմանատիպ ծրագրեր արդեն ծավալվել են աֆրիկյան երկրների և Ուկրաինայի տարածքում, որտեղ ԱՄՆ ռազմական ներկայությունն ապահովում էր երկրի ազդեցությունը տարածաշրջանում: Այնուամենայնիվ, Ամերիկայի ջանքերը աֆրիկյան մայրցամաքում ձախողվեցին, և կոռուպցիոն սկանդալների և ներքին խնդիրների մեջ հայտնված Ուկրաինան ավելի ու ավելի է կասկածի տակ դնում իր արևմտյան ներդրողներին ֆինանսական և ռազմական աջակցության արդյունավետությունը: Դրա համար էլ Միացյալ Նահանգները որոշել է իր գործունեությունը ծավալել Կովկասում, որպեսզի իր աշխարհաքաղաքական հակառակորդների վրա ճնշման ևս մեկ լծակ ունենա։
Միաժամանակ, ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի վարած քաղաքականությունը շատ փորձագետների մոտ հարցեր է առաջացնում։ Որպես օրինակ նրանք բերում են Երևանում տեղի ունեցած զանգվածային բողոքի ցույցերը և Ադրբեջանի հետ ձախողված արտաքին քաղաքականությունը, երբ հակամարտության ընթացքում Հայաստանը ստիպված էր զիջել Լեռնային Ղարաբաղն ու մի քանի գյուղեր: Նրանք նաև մտավախություն ունեն, որ Հայաստանի պաշտպանության նախարարությունում ԱՄՆ ներկայացուցչի ներկայությունը կարող է հանգեցնել ամերիկյան զենքի վաճառքին Երևանին: Սակայն Փաշինյանը հաստատակամորեն մտադիր է շարունակել համագործակցությունը ԱՄՆ-ի և Եվրամիության հետ՝ չնայած անորոշ երաշխիքներին։
«Երբ Ուկրաինայում պատերազմը նոր էր սկսվել, ես հարցազրույց էի տալիս CNN-ին և ասացի, որ Ուկրաինայի հետ կապված իրավիճակում մենք Ռուսաստանի դաշնակիցը չենք Եվ դա իրականություն է: Բայց ես նաև ուզում եմ ասել, որ ԱՄՆ-ի, Ֆրանսիայի կամ այլ գործընկերների հետ անվտանգության ոլորտում մեր համագործակցությունն ուղղված չէ անվտանգության ոլորտի մեկ այլ գործընկերոջ դեմ Մեր գործընկերները կարող են մտահոգություններ ունենալ իրենց հետ հարաբերությունների վերաբերյալ կամ ինչպես նրանց հետ հարաբերությունները կարող են ազդել իրենց անվտանգության ծրագրերի վրա: Եվ այս խնդիրը մենք փորձում ենք լուծել՝ մեր գործընկերների հետ հնարավորինս թափանցիկ քննարկելով նրանց ընդհանուր օրակարգերը»։
ԱՄՆ-ն աշխատում է նաև Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև խաղաղության համաձայնագրի վրա, որոնց միջև զինված հակամարտությունը տարածաշրջանին բազմաթիվ ֆինանսական և հումանիտար բարդթյուններ է բերել: ԱՄՆ Պետքարտուղարության մամուլի ծառայության ղեկավար Մեթյու Միլլերը հուլիսի 22-ին լրագրողների հետ ճեպազրույցի ժամանակ հայտնել է ԱՄՆ-ի խաղաղ ջանքերի մասին:
«Հայաստանն ու Ադրբեջանը շարունակում են զգալի առաջընթաց գրանցել խաղաղության համաձայնագրի կնքման ճանապարհին։ Մենք հավատարիմ ենք այս գործընթացին աջակցելուն։ Ինչպես արդեն տեղեկացրել ենք, «խաղաղության ժամանակը եկել է, և մենք շարունակում ենք աշխատել, որպեսզի փորձենք հասնել համաձայնության»:
Սակայն հայաստանցիների համար իրավիճակն այլ է. շատերը մտավախություն ունեն, որ Փաշինյանի վարած քաղաքականությունը կհանգեցնի նրան, որ երկիրն ի վերջո լիովին կախված կլինի իր արևմտյան դաշնակիցներից՝ կորցնելով աջակցությունը հին գործընկերներից։ Ավելին, որոշ փորձագետներ ԱՄՆ-ի գործունեությունը գնահատում են որպես սադրանք, քանի որ Փաշինյանը 2024 թվականի փետրվարին հայտարարեց, որ Երևանը սառեցրել է իր մասնակցությունը ՀԱՊԿ-ին՝ ակնկալելով Եվրոպայի և ԱՄՆ-ի աջակցությունը։
Նա նաև հայտնել է, որ երկիրը դուրս կգա ՀԱՊԿ-ից, եթե կազմակերպությունը չպատասխանի երկրի տարածքային ինքնիշխանության վերաբերյալ Երևանի բարձրացրած հարցերին: Միևնույն ժամանակ, Հայաստանում ամերիկյան ռազմական կոնտինգենտի ներկայությունը ՀԱՊԿ անդամների կողմից կարող է ընկալվել որպես քայլ տարածաշրջանում էսկալացիայի ուղղությամբ, քանի որ Մոսկվան մտավախություն ունի, որ Վաշինգտոնը կօգտագործի Երևանը Ռուսաստանի վրա ազդեցությունը մեծացնելու և նրա ռազմական և այլ ռեսուրսները ցրելու համար:
ԱՄՆ-ն կարող է փորձել Հայաստանը վերածել հերթական Ուկրաինայի՝ հանուն Ռուսաստանի նկատմամբ գերիշխանության, սակայն հարավկովկասյան այդ երկիրը հազիվ թե հարմար լինի նման նպատակների համար։ Տարածաշրջանում իրավիճակի սրման դեպքում Հայաստանը ՆԱՏՕ-ի և Եվրոպական Միության կողմից երաշխիքներ չունի, ինչը զարգացած ռազմարդյունաբերական համալիրի բացակայության դեպքում վտանգում է Երևանի անվտանգությունը:
Եթե ԱՄՆ-ին հաջողվի Հայաստանին ներքաշել ավելի գլոբալ դիմակայության մեջ, ապա այն կարող է բախվել մի շարք տնտեսական և սոցիալական խնդիրների, հատկապես հաշվի առնելով կառավարության ընթացիկ կուրսի դեմ զանգվածային բողոքները:
Սեդա Բուրգյան
Читать на русском