Ինչպե՞ս Հայաստանը կարող է վերադարձնել արտերկրում պահվող ապորինի գումարները
Ո՞րն է նախկին կոռումպացված ռեժիմների օրոք երկրից ապօրինաբար արտահանված միջոցների վերադարձի հաջողության գաղտնիքը եւ որքանո՞վ Հայաստանին կհաջողվի վերադարձնել արտերկրում պահվող այդ միջոցները: Այս հարցն է «Ամերիկայի Ձայն»-ը քննարկել մասնագետների հետ, ովքեր որոշ հաջողությունների են հասել այս ոլորտում:
Շրջակա միջավայրի եւ տնտեսական արդարության աֆրիկյան համացանցի գործադիր տնօրեն Դավիդ Ուգոլորի խոսքով, հաջողության բանալին հասարակության լայնածավալ ներգրավումն է հափշտակված միջոցները վերադարձնելու գործընթացում.
«Նիգերիայում մենք հաջողություն արձանագրեցինք, որովհետեւ կառավարությունը մեր կազմակերպության միջոցով թույլ տվեց բոլոր քաղաքացիներին ներգրավվել գործընթացի մեջ եւ հետեւել ոչ միայն այդ միջոցների վերադարձի գործընթացին, այլեւ դրանց վերաբաշխման գործընթացին երկրի ներսում՝ առավել աղքատ ընտանիքների շրջանում միանվագ դրամական վճարումների տեսքով»:
Ուգոլորի խոսքով, կառավարությունն ու հասարակությունը իրենք են որոշում, թե ինչ է հարկավոր անել վերադարձված միջոցները, սակայն, երկրի նոր իշխանությունները պետք է ապահովեն այդ միջոցների օգտագործման լիակատար թափանցիկություն սեփական քաղաքացիների համար, որպեսզի պարզ լինի, թե ինչպես է ծախսվել արտերկրից վերադարձված կոռումպացված գումարի յուրաքանրյուր ցենտը:
Պետական հանցագործությունների դեմ միջազգային պայքարի նախաձեռնության հետազոտությունների ղեկավար Ֆաթիմա Քանջիի խոսքով, երկրի հասարակության ներգրավումն արտերկրից գումարների վերադարձի գործընթացի մեջ կարող է ունենալ կրկնակի դրական ազդեցություն, քանի որ այն թույլ է տալիս ներգրավել ոչ միայն սեփական երկրի հասարակությունը, այլեւ՝ քաղաքացիական հասարակությանն այն երկրներում, որտեղ պահվում են գումարները, որպեսզի արդեն այդ երկրների քաղաքացիները իրենց իշխանություններին ստիպեն արագացնել գումարները վերադարձնելու գործընթացը.
«Ելնելով ամենատարբեր երկրների հետ աշխատելու մեր փորձից` կարող եմ ասել, որ հաջողություն են արձանագրում այն երկրները, որոնք ներգրավում են հասարակությունն այդ գործընթացին, սակայն նաեւ ապահովում են գործընթացի լիակատար թափանցիկությունը ինչպես վերադարձի, այնպես էլ՝ գումարների հետագա օգտագործման ընթացքում»:
Փորձագետները սակայն խորհուրդ են տալիս ապօրինի գումարների արտահանումից տուժած երկրների քաղաքացիներին հաշվի առնել, որ հիմնականում հաջողվում է վերադարձնել ապօրինաբար արտահանված գումարների 1-5 տոկոսից ոչ ավելին, այն էլ՝ տարիներ անց:
«Տեսեք, առաջին փուլում պետք է հետաքննություն անցնի, որը կարող է ներգրավել մեկ, երկու, երեք եւ ավելի երկրներ: Այնուհետեւ դատարանում պետք է ապացուցվի այդ միջոցների ապօրինի ծագումը: Ընդ որում, այն պետությունը, որտեղ պահվում են այդ միջոցները, պետք է բավարար վստահություն ունենա ձեր դատարանի որոշման հանդեպ: Եւ դրանից հետո միայն երկու պետությունների կառավարությունները սկսում են քննարկել միջոցների վերադարձի գործընթացը: Բոլոր փուլերը միասին շուրջ մեկ տասնամյակ են տեւում»:
Գործընթացը, մասնագետների կարծիքով, կարող են արագացնել անհատների կամ ընկերությունների դեմ մասնավոր դատական հայցերը` նրանց ապօրինությունից տուժած քաղաքացիների անունից: